Χολμπάιν

(Holbein). Οικογένεια Γερμανών ζωγράφων και χαρακτών του 15ου και 16ου αι. 1. Χανς X. ο Πρεσβύτερος (Άουγκσμπουργκ γύρω στο 1460 – Ίζενχαϊμ 1524). Γεννημένος σε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της γερμανικής Αναγέννησης αφομοίωσε κατά τα νεανικά του χρόνια την τεχνοτροπία της σχολής του Άνω Ρήνου, της ζωγραφικής του Σονγκάουερ και έπειτα παντρεύτηκε την αδελφή ενός γνωστού ζωγράφου της εποχής, του ΧανςΜπουργκμάιρ. Εκτός από τη γερμανική παράδοση, συνετέλεσε στη διαμόρφωσή του και η γνώση της φλαμανδικής ζωγραφικής. Έπειτα από πολλούς πίνακες Αγίων Τραπεζών, όπως την Αγίας Τράπεζας της Παναγίας για το μοναστήρι του Βάινγκαρτεν, ζωγράφισε, το 1502, τις Σκηνές από τον Βίο του Χριστού και της Παναγίας για το μοναστήρι του Κάισχαϊμ (Πινακοθήκη Μονάχου): στα έργα αυτά λείπει η ογκομετρική αναζήτηση και οι συνθέσεις είναι γεμάτες από μορφές συνήθως επιβλητικές και από άριστες προσωπογραφίες. Το 1512 ζωγράφισε για το μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης 7 πίνακες, που απεικόνιζαν τις 7 βασιλικές της Ρώμης. Στα έργα αυτά –σήμερα στην Κρατική Πινακοθήκη του Άουγκσμπουργκ– οι μορφές είναι μνημειακές και ρωμαλέες· το 1519 στον πίνακα Πηγή της ζωής προσεγγίζει με μεγαλύτερη τόλμη τα θέματα της Αναγέννησης, που είχε ήδη αρχίσει να επεξεργάζεται πριν 2 χρόνια, σε συνεργασία με τον γιο του. 2. Χανς X. ο Νεότερος (Άουγκσμπουργκ 1497 – Λονδίνο 1543), γιος του προηγουμένου. Η βιογραφία του είναι γεμάτη από τα ταξίδια του στην Ιταλία (1518), στη Γαλλία (1524), στην Αγγλία (1526-28), έπειτα στην Ελβετία και τελικά πάλι στην Αγγλία από το 1532 έως τον θάνατό του. Έτσι η τέχνη του τροφοδοτήθηκε από τη συχνή επαφή με τα ζωηρότερα πνευματικά κέντρα του 16ου αι., από τα οποία ο Χανς είχε την ικανότητα να ξεχωρίσει και να αντλήσει ό,τι καλύτερο μπορούσαν να του προσφέρουν: τον ουμανισμό και την άνοδο της αστικής τάξης. Αποφασιστικό για τη διαμόρφωση της τέχνης του ήταν το ταξίδι του στην Ιταλία και η μελέτη των αρχιτεκτονικών και πλαστικών έργων του Μπραμάντε, των παλαιότερων Λομβαρδών καλλιτεχνών και κυρίως της τέχνης του Μαντένια. Επιδράσεις του Μαντένια και της Αναγέννησης εμφανίζονται στις διακοσμήσεις του Haus zum Tanz και της αίθουσας του Συμβουλίου στο Δημαρχείο της Βασιλείας. Άλλα σημαντικότατα έργα του, επίσης στη Βασιλεία, είναι ο Νεκρός Χριστός και οι πίνακες Αγίας Τράπεζας με τις Σκηνές του Πάθους, που αποτελούν απόδειξη των γνώσεών του της σύγχρονης λομβαρδικής ζωγραφικής. Στο μεταξύ, με τις προσωπογραφίες του Βονιφάτιου Άουερμπαχ (1519) και έπειτα του Έρασμου και του Παράκελσου, ο Χανς άρχισε να ασχολείται με την προσωπογραφία, στην οποία οφείλει κυρίως τη φήμη του. Στις προσωπογραφίες αυτές διάσημων προσωπικοτήτων, γνωστών για το αξίωμα ή το κύρος τους, που χαρακτηρίζονται από τη σταθερότητα του σχεδίου και τα θερμά χρώματα, λείπει η δραματική διάθεση, εκφράζεται όμως ένα ισχυρό αίσθημα ασφάλειας και κατάκτησης, που φαίνεται να απορρέει από τη νέα ανθρώπινη διάσταση που εξέφραζε η Αναγέννηση. Τις προσωπογραφίες αυτές ακολούθησαν, κατά την πρώτη διαμονή του X. στο Λονδίνο, οι προσωπογραφίες του Τόμας Μουρ, του αρχιεπισκόπου του Καντέρμπερι, του αστρονόμου Νικόλαους Κράτσερ και ακόμα, όταν έγινε ζωγράφος της αγγλικής αυλής, οι προσωπογραφίες του Ερρίκου H’, της Τζέιν Σέιμουρ και της Άννας της Κλέβης. Η εξαιρετική ικανότητα της ψυχολογικής διείσδυσης που, μαζί με τη σιγουριά της γραμμής, κατάγονται από τη φλαμανδική προσωπογραφία, υπάρχουν και στις μεγαλύτερες συνθέσεις του, όπως Η Παναγία του Δημάρχου Μάγερ (πύργος του Ντάρμστατ με τις εξαίσιες μορφές των αναθετών, η συλλογική προσωπογραφία της οικογένειάς του (Μουσείο Βασιλείας) και ακόμα στις προσωπογραφίες των Πρεσβευτών (Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη Προσωπογραφιών). Αξιόλογη ήταν επίσης η χαρακτική εργασία του (Imagines Mortis και Icones Veteris Testamenti), καθώς και τα σχέδιά του για διακοσμήσεις και για αντικείμενα εφαρμοσμένων τεχνών. Τα έργα του Χανς υπάρχουν σε πολλά μουσεία της Ευρώπης, αλλά η συστηματικότερη συλλογή πινάκων του βρίσκεται στη Βασιλεία, ενώ η πλουσιότερη συλλογή σχεδίων και χαρακτικών του υπάρχει στο Λονδίνο (συλλογή Ουίνδσορ και Εθνική Πινακοθήκη). Από τις προσωπογραφίες, που ζωγράφισε ο Χανς Χολμπάιν ο Νεότερος για την αγγλική αυλή, ιδιαίτερα αξιόλογη θεωρείται της Τζαίην Σέιμουρ. (Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης, Βιέννη). Χολμπάιν Χανς ο Νεότερος: πίνακας που αναπαριστά τη σύζυγο και τα παιδιά του ζωγράφου. «Το μαρτύριο του Αγίου Σεβαστιανού», έργο του Χανς Xολμπάιν του πρεσβύτερου (Πινακοθήκη Μονάχου).